اختلالات خواب-بیداری

Sleep-Wake Disorders

 

خواب دو فاز یا مرحله دارد: مرحله حرکات سریع چشم (Rapid Eye Movement) و مرحله بدون حرکات سریع چشم (Non REM). خواب در مرحله REM یا خواب همراه با رؤیا، آن مرحله از خواب است که در آن مغز فعال است؛ nREM مرحله آرام یا پر آسایش خواب است. مراحل خواب از nREM به REM به‌طور پیوسته تکرار می‌شوند. هر چرخه خواب حدود ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد و ۴ تا ۶ بار در طول یک خواب ۷ یا ۸ ساعته تکرار می‌شود.

به طور كل تعريف دقيق و جامعي از اختلالات خواب وجود ندارد، اما آنچه مسلم است خوب خوابيدن به اندازه خوب خوردن و خوب هضم كردن براي سلامت جسماني و رواني اهميت دارد. در اختلال خواب است كه ارگانيسم، انرژي خود را ترميم مي كند و سلولهاي عصبي احيا مي شوند. خواب از ارگانيسم عليه خستگي مفرط حمايت مي كند. با اين وجود، خواب فقط يك بخش عصبي- فيزيولوژيكي نيست. از لحاظ روانشناسي، تأثير ترميم كننده آن به اندازه اي است كه اشخاص تنيده و عصبي را با خوابانيدن درمان مي كنند. همچنين در علت شناسي بيماريهاي عصبي- رواني كودك و بزرگسال در بيشتر مواقع با بي خوابي يا كم خوابي مواجه مي شويم.

 

اختلال بی خوابی Insomnia Disorder

A. شکایت اصلی مبنی بر نارضایتی از کمیت یا کیفیت خواب، همراه با یک یا چند مورد از علائم زیر:

1. اشکال در شروع خواب(در کودکان این موضوع ممکن است بصورت دشواری شروع خواب بدون دخالت مراقب تظاهر کند).
2. اشکال در حفظ خواب که با بیداری های مکرر و مشکلات بازگشت به خواب پس از بیداری مشخص می شود(در کودکان این موضوع ممکن است بصورت دشواری بازگشت به خواب بدون مداخله مراقب تظاهر کند).
3. بیدار شدن صبح زود هماره با ناتوانی در بازگشت به خواب.

B. این آشفتگی خواب باعث ناراحتی چشمگیر بالینی یا افت کارکردهای اجتماعی، شغلی، آموزشی، تحصیلی، رفتاری یا دیگر حوزه های کارکردی مهم می گردد.

C. مشکل خواب دست کم سه شب در هفته روی می دهد.

D. مشکل خواب دست کم برای سه ماه وجود دارد.

E. مشکل خواب علی رغم فرصت مناسب برای خواب رخ می دهد.

F. این اختلال همزمان با دیگر اختلالات خواب-بیداری روی نمی دهد مانند حمله خواب، اختلال خواب وابسته به تنفس.

G. این بی خوابی مربوط به تاثیرات فیزیولوژیکی یک ماده(مانند یک داروی سوء مصرف، یک داروی پزشکی) نیست.

 

اختلال پرخوابی Hypersomnolence Disorder

A. خواب آلودگی مفرط(پرخوابی) علی رغم یک دوره خواب اصلی که دستکم 7 ساعت به طول می انجامد، همراه با حداقل یکی از علائم زیر:

1. دوره های راجعه خواب یا چرت زدن در یک روز.
2. یک دوره طولانی بیش از 9 ساعت خواب اصلی در هر روز که نیروبخش نیست و فرد را سرحال نمی آورد.
3. اشکال در بیداری کامل پس از بیدار شدن ناگهانی.

B. این پرخوابی دستکم سه بار در هفته به مدت دستکم سه ماه روی می دهد.

C. این پرخوابی با ناراحتی چشمگیر یا افت کارکردهای شناختی، اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های کارکردی مهم همراه است.

D. این بی خوابی مربوط به تاثیرات فیزیولوژیکی یک ماده(مانند یک داروی سوء مصرف، یک داروی پزشکی) نیست.

 

حمله خواب Narcolepsy

A. دوره های راجعه نیاز گریزناپذیر به خواب، فرورفتن به خواب یا چرت زدن در طول یک روز. این رویداد باید دستکم 3 بار در هفته و در طی 3 ماه گذشته روی داده باشد.

B. وجود دستکم یکی از موارد زیر:

دوره های کاتاپلکسی(قوام باختگی) که براساس وقوع موارد (1) یا (2) دستکم چندبار در ماه مشخص می شود:

1. در افراد دچار بیماری درازمدت، دوره های مختصر(چند ثانیه تا چند دقیقه) فقدان دوطرفه ناگهانی قوام عضلانی همراه با حفظ هشیاری وجود دارد که با خنده یا شوخی آغاز می شود.
2. در کودکان یا در افراد با شروع 6 ماهه دوره های خودبخودی شکلک یا باز شدن آرواره همراه با بیرون زدن زبان یا هیپوتونی(افت قوام عضلانی) کلی بدون هر عامل آغازگر آشکار هیجانی.

 

 

اختلالات خواب مرتبط با تنفس Breathing-Related Sleep Disorders

وقفه یا کمبود تنفسی انسدادی خون

Obstructive Sleep Apnea Hypopnea

شامل یکی از دو موارد (A) یا (B):

A. شواهد خواب نگاری مبنی بر وجود دستکم پنج وقفه یا کمبود تنفسی انسدادی در هر ساعت از خواب نشان داده شده که به همراه هرکدام از علائم زیر می باشد:

1. آشفتگی های تنفسی شبانه: خروپف کردن، خرخر کردن/نفس نفس زدن، یا مکث های تنفسی در طول خواب.
2. خواب آلودگی طول روز، خستگی، یا خواب غیرنیروبخش علی رغم فرصت های کافی برای خواب که با اختلال روانی دیگر(از جمله یک اختلال خواب) بهتر تبیین نمی شود و قابل اسناد به بیماری های طبی دیگر نیست.

B. شواهد خواب انگاری مبنی بر وجود 15 وقفه و/یا کمبود تنفسی انسدادی یا بیشتر در هر ساعت از خواب صرف نظر از علائم همراه.

 

وقفه تنفسی مرکزی خواب Central Sleep Apnea

شواهد خواب انگاری درباره وجود پنج وقفه تنفسی مرکزی یا بیشتر در هر ساعت از خواب.

 

افت تهویه مرتبط با خواب Sleep-Related Hypoventilation

دوره هایی از کاهش تنفس مرتبط با افزایش سطوح CO2 مربوط می باشد.

 

اختلال ریتم شبانه روزی خواب-بیداری

Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders

A. یک الگوی پایدار یا راجعه آشفتگی خواب که در درجه اول ناشی از دگرگونی دستگاه چرخه شبانه روزی یا ناهماهنگی میان ریتم شبانه روزی درون زاد و برنامه خواب-بیداری موردنیاز محیط فیزیکی یا برنامه حرفه ای یا اجتماعی است.

B. این آشفتگی خواب به خواب آلودگی مفرط یا بی خوابی یا هردو می انجامد.

C. این آشفتگی خواب باعث ناراحتی های چشمگیر بالینی یا افت کارکرد اجتماعی، شغلی و دیگر حوزه های کارکردی مهم می گردد.

 

بدخوابی ها Parasomnias

اختلالات برانگیختگی خواب غیرحرکات سریع چشم

Non-Rapid Eye Movement Sleep Arousal Disorders

A. دوره های راجعه بیداری ناکامل از خواب که به ویژه در یک سوم ابتدایی دوره اصلی خواب روی می دهد و با یکی از موارد زیر همراه است:

1. خواب گردی. دوره های مکرر برخواستن از بستر در طول خواب و راه رفتن. در حین خواب گردی فرد چهره ای مات و خیره دارد؛ در برابر تلاش های دیگران برای برقراری ارتباط با او نسبتا بی پاسخ است و فقط با تلاش فراوان می تواند بیدار شود.
2. وحشت های خواب دوره های راجعه، بیدار شدن های ناگهانی توأم با وحشت، که معمولا با جیغ وحشت زده ای شروع می شود. ترس شدید و نشانه های برانگیختگی دستگاه عصبی خودکار از قبیل گشادی مردمک چشم، تاکیکاردی، تنفس سریع و تعریق در طول هر دوره وجود دارد. در برابر تلاش های دیگران به منظور آرام کردن فرد در طول این دوره نسبتا بی پاسخ است.

B. بیمار رویای تصویری چندانی به خاطر نمی آورد(برای مثال فقط یک صحنه دیداری را به یاد دارد).

C. درمورد این دوره ها فراموشی وجود دارد.

D. این دوره ها از نظر بالینی ناراحتی چشمگیر یا اختلال در کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های کارکردی مهم ایجاد می کند.

E. این بی خوابی مربوط به تاثیرات فیزیولوژیکی یک ماده(مانند یک داروی سوء مصرف، یک داروی پزشکی) نیست.

 

اختلال کابوس Nightmare Disorder

1. بروز مکرر رویاهای گسترده، بسیار ناراحت کننده که به خوبی به خاطر آورده می شوند و غالبا با تلاش های مربوط به گریختن از تهدیدهای بقا، امنیت یا یکپارچگی جسمانی سروکار دارند و عموما در طول نیمه دوم دوره اصلی خواب روی می دهند.
2. پس از بیدار شدن از این رویاهای ناراحت کننده، فرد به سرعت آگاه و هشیار می شود.
3. این آشفتگی خواب، ناراحتی چشمگیر بالینی ایجاد می کند یا باعث افت کارکردهای اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه های مهم کارکردی می شود.
4. این علائم کابوس مربوط به تاثیرات فیزیولوژیک یک ماده(مانند سوء مصرف یک ماده، یک دارو) نیست.
5. اختلالات روانی و طبی موجود، شکایت اصلی رویاهای ناراحت کننده را به خوبی تبیین نمی کند.

 

اختلال رفتاری خواب حرکات سریع چشم

Rapid Eye Movement Sleep Behavior Disorder

1. دوره های مکرر برانگیختگی در طول خواب همراه با آواگری و/یا رفتارهای حرکتی پیچیده.
2. این رفتارها در طول خواب حرکات سریع چشم(REM) روی می دهد و بنابراین معمولا بیش از 90 دقیقه پس از شروع خواب بروز می کند.
3. هنگام بیدار شدن در این دوره، فرد کاملا بیدار و هشیار است و سردرگمی و اختلال موقعیت سنجی وجود ندارد.
4. رفتارها باعث ناراحتی چشمگیر بالینی یا افت کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی شده است(که ممکن است باعث صدمه به خود یا هم بستر فرد گردد).
5. این آشفتگی را نمی توان به تاثیرات فیزیولوژیک یک ماده(مثلا یک ماده مورد سوء مصرف، یک دارو) یا یک بیماری طبی دیگر نسبت داد.

 

سندرم پاهای بی قرار Restless Legs Syndrome

A. یک میل قوی برای حرکت دادن پاها، غالبا همراه با یا در پاسخ به حس های ناراحت کننده و ناخوشایند در پاها که با تمام موارد زیر مشخص می شود:

1. میل قوی برای حرکت دادن پاها در طول دوره های استراحت یا بی حرکتی.
2. میل قوی برای حرکت دادن پاها به طور نسبی یا کامل بطوری که با حرکت دادن فرد تسکین می یابد.
3. میل قوی به حرکت دادن پاها در غروب یا شب بدتر از طول روز است، یا فقط در غروب یا شب روی می دهد.

B. علائم ملاک A دستکم 3 بار در هفته روی می دهد و دستکم 3 ماه دوام دارد.

C. علائم ملاک A مربوط به سایر اختلالات روانی یا بیماری طبی(مانند آرتریت، ادم پا، ایسکمی محیطی، گرفتگی عضلات پا) نیست و با یک بیماری رفتاری(مانند ناراحتی وضعیت بدنی، حرکت عادتی پا) بهتر تبیین نمی شود.

D. این علائم مربوط به تاثیرات فیزیولوژیک یک ماده مورد سوء مصرف یا دارو نیست.

 

اختلال خواب ناشی از مواد/دارو

Substance/Medication-Induced Sleep Disorder

A. یک آشفتگی غالب و شدید در خواب.

B. شواهدی از شرح حال، معاینه جسمانی یا یافته های آزمایشگاهی درباره هر دو مورد (1) و (2) وجود دارد:

1. علائم ملاک A در طول مسمومیت از مواد یا بلافاصله پس از آن یا پس از محرومیت از یک دارو یا مصرف آن بروز می کند.
2. ماده/داروی موردنظر توانایی ایجاد علائم ملاک A را دارد.
3. این اختلال باعث ناراحتی چشمگیر بالینی یا افت کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی می گردد.

 

سایر اختلالات بی خوابی معین Other Specific Insomnia Disorders

این طبقه درمورد تظاهراتی بکار می رود که در آنها علائم مشخصه اختلال بی خوابی وجود دارد و سبب ناراحتی چشمگیر بالینی یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه های مهم کارکردی شده است، اما این علائم، ملاک های کامل برای اختلال بی خوابی یا هرنوع اختلال دیگر در طبقه تشخیصی خواب-بیداری را برآورده نمی کند.

نمونه تظاهراتی که می توان آنهارا تحت عنوان سایر اختلالات معین طبقه بندی کرد عبارت اند از:

1. اختلال بی خوابی گذرا: مدت آن کمتر از 3 ماه است.
2. محدود به خواب غیرنیروبخش: شکایت غالب، خواب غیرنیروبخش است که با دیگر علائم خواب از قبیل مشکل به خواب رفتن

 

اختلال بی خوابی نامعین Unspecified Insomnia Disorder

این طبقه در مواردی به کار می رود که در آن علائم مشخصه اختلال بی خوابی وجود دارد و ناراحتی چشمگیر بالینی یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی را باعث می شود اما ملاک های کامل اختلالات بی خوابی یا هرنوع اختلال دیگر در طبقه تشخیصی اختلالات خواب-بیداری را احراز نمی کند.

 

سایر اختلالات پرخوابی معین Other Specified Hypersomnolence Disorder 

این طبقه در مواردی بکار می رود که در آن علائم مشخصه اختلال پرخوابی باعث ناراحتی بالینی چشمگیر یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مم کارکردی می گردد اما ملاک های کامل اختلال پرخوابی یا هرنوع دیگر طبقه تشخیصی اختلالات خواب-بیداری را برآورده نمی کند. این دسته نیاز به تشخیص پزشک دارد.

 

اختلال پرخوابی نامعین Unspecified Hypersomnolence Disorder

این طبقه در مواردی بکار می رود که در آن علائم مشخصه اختلال پرخوابی باعث ناراحتی بالینی چشمگیر یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مم کارکردی می گردد اما ملاک های کامل اختلال پرخوابی یا هرنوع دیگر طبقه تشخیصی اختلالات خواب-بیداری را برآورده نمی کند.

 

سایر اختلالات خواب-بیداری معین Other Specified Sleep-Wake Disorder

این طبقه در مواردی بکار می رود که در آن علائم مشخصه اختلال خواب-بیداری و باعث ناراحتی بالینی چشمگیر یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی می گردد اما ملاک های کامل هیچ کدام از طبقه تشخیصی اختلالات خواب-بیداری را برآورده نمی کند.

 

اختلال خواب-بیداری نامعین Unspecified Sleep-Wake Disorder

این طبقه در مواردی بکار می رود که در آن علائم مشخصه اختلال خواب-بیداری وجود دارد و باعث ناراحتی بالینی چشمگیر یا تخریب کارکرد اجتماعی، شغلی یا دیگر حوزه های مهم کارکردی فرد می گردد اما ملاک های کامل هیچ کدام از طبقه تشخیصی اختلالات خواب-بیداری را برآورده نمی کند.